God jul, og hvilken julemat er best?

Fra Dag og Tid nr 51 2017.

Jeg ønsker alle mine venner og alle andre en god jul, og jeg håper alle får nyte den julematen de mener smaker best for dere. Likevel kan jeg ikke dy meg, i all humoristisk mening, å trekke fram en tradisjonell liten kommentar om julemat, kall det gjerne en kjepphest. 

Sjøl sier jeg at jeg er vant med, opplært av mine foreldre å spise mat, ikke fra dyr som har gått i fangenskap hele livet, men dyr som har tilbrakt mesteparten av livet i sitt ute i naturen der de hele tida har gjort som det har falt dem inn.

En skal være forsiktig i disse nye tider, for mange blir nok krenket og opprørt av å registrere skikken med å spise gris. Og krenke kan vi jo ikke, og noens rett er viktigere enn andres. Men i dag er problemstillinga en annen: 

I siste nummer av avisa Dag og Tid har signaturen JH, som uten tvil må være Jon Hustad, denne teksten i spalta Lite skift under overskriften Svineriet:

…

Ja, det har vore nemnt før, men det bør nemnast i år også. Det austlendingane har i seg til jol, er ikkje festmat. Jau då, svineister er fantastisk som smult, eg ser det, men smult i seg sjølv er korkje her eller der. Dessutan er ikkje svin arbeid. Mat utan arbeid er ikkje festmat. I mi heimbygd var det berre dei mest drikkfeldige bøndene som hadde svin. For svin makta til og med dei. Og – kjenner eg meg trygg på — det som galt heime, må vera universelt. 

I Noreg kan det i grunnen berre vera to jolemiddager som er akseptable: lam og torsk. Torsken må sjølvsagt vera heilt fersk, og helst må du ha han fiska sjølv. I naudstilfelle kan du kjøpa klippfisk om du ikkje kan fiska sjølv. Men då skal det vera høg kvalitet og dimed pris slik at du får dårleg samvit. Dessutan er torsk — i motsetnad til svin — godt. Svin er i grunnen berre eigna til bacon. Det er lov å kombinera torsk og bacon på julaftan. Svin som hovudrett vert forbode når Erna har hatt makta lenge nok. 

Men best er sjølvsagt pinnekjøt, og det skal vera røykt. Bak pinnekjøt ligg det innsats. Det er difor det kostar fem-seks gonger så mykje som ribbe. Kva er det beste på ribba, seier austlendingen? Svoren, som skal vera sprø. Det er noko trist over ein matkultur som ser på svidd smaklaus hud som nok ein skal gje borna til jul.

På hundebutikkar får ein kjøpt svidd turka svinehud frå Kina. Det er knytt saman til noko som liknar eit bein. Hundar nyttar gjerne eit par timar på å gnaga i seg noko slikt. Det skal vera bra for tennene. Kinesarane steiker det slik austlendingar steiker ribbe. 

Nå har de begynt med sauer på Berg, så til neste år skal jeg sørge for å få røkt pinnekjøtt derfra. Det vil smake utmerka, for sønnesønnen til den odelsgutten som sa fra seg odelen der.